donderdag 20 mei 2010

'Gregoriaans dwingt tot bezinning'

Voorbeschouwing Gregoriaans Fest Ravenstein, Brabants Dagblad

Gregoriaans Koor Huisseling treedt op tijdens muziekfestival in Ravenstein.

‘Het zingt eigenlijk vanzelf, je hoeft er niets voor te doen’. Aldus Herman Finkers over zijn grote passie, de Gregoriaanse muziek. Henk van Leeuwen moet er om lachen. De 80-jarige dirigent van het Gregoriaans Koor Huisseling snapt wat de cabaretier bedoelt, maar vindt het te kort door de bocht. “Goed Gregoriaans zingen is juist moeilijker dan veel meerstemmige liederen”, zegt hij, thuis in Oss. “Maar als je er gevoel voor hebt, zou je inderdaad ook mee kunnen zingen op de melodie, zonder nootschrift.”

Een andere uitspraak van Finkers: ‘Als er maar één te groot ego tussen zit, gaat het mis’. Van Leeuwen: “Absoluut! Je moet je nederig opstellen, samen één geheel vormen. Hét kenmerk van het Gregoriaans is één zachte, sonore klank.” Die vorm van samen zingen geeft juist ‘de kick’, aldus de dirigent. “Een bas of tenor moet zich niet laten gelden. Iemand met een bulderstem wordt direct tot de orde geroepen.” Maar bij zijn veertienkoppige ‘schola’ (Gregoriaanse kerkkoor), dat zondag 30 mei optreedt tijdens het Gregoriaans Festival in Ravenstein, is dat eigenlijk nooit nodig.
Het koor waagt zich op het festival ‘héél voorzichtig’ aan ‘modern semiologische’ interpretaties van Gregoriaanse gezangen, vertelt Van Leeuwen met het handboek ‘Graduale Triplex’ in zijn hand. Waarna een college volgt over de verschillende handschriften en de middeleeuwse roots van het Gregoriaans.

Het kerkelijke en het Bourgondische lokten Van Leeuwen en zijn vrouw begin jaren zeventig naar het zuiden. Bijna vijfentwintig jaar woonde het Noordwijkse gezin in Huisseling en Ravenstein, voordat het naar Oss verhuisde. Dertig jaar stond Van Leeuwen aan het roer van het Gemengd Koor Huisseling, de laatste jaren zwaait hij de scepter over het Gregoriaanse ‘schola cantorum’.
Een leven lang is hij al met koormuziek bezig, en ‘frot’ zelf ook wat op de piano. “Al mag dat geen naam hebben.” Op het seminarie van Bergen op Zoom kwam Van Leeuwen in aanraking met het Gregoriaans, en leidde er als jongeling zijn eerste koren. Wat maakt het Gregoriaans zo bijzonder? Van Leeuwen: “Het is een rotwoord, maar ‘de sound’, denk ik. Je herkent het onmiddellijk. Je hebt geen stijlen, maar slechts één eenstemmige muziekvorm. Je ziet de Latijnse woorden als het ware voorbij zweven.”

De spirituele Gregoriaanse muziek (‘Je wordt er helemaal high van’, aldus Herman Finkers) heeft de laatste decennia een hoge vlucht genomen. Van Leeuwen: “Steeds meer mensen vinden het aangrijpend, ook niet-katholieken en niet-religieuzen. Er is behoefte aan contemplatie, als tegenhanger van het concrete, afstandelijke dagelijkse leven. Gregoriaanse muziek dwingt tot bezinning.”
Maar voor veel gelovigen zal het Gregoriaans altijd de religieuze, katholieke ondertoon houden. Waarschijnlijk de reden dat jongeren nog niet massaal warm lopen voor deze ‘seniorensport’. Van Leeuwen: “Als vader vroeger op het koor zat, nam hij zijn kinderen zondags mee naar het koor. Die leerden zo automatisch het Gregoriaans. Maar jongeren komen nog nauwelijks in de kerk, pikken het niet meer op.” Van Leeuwen spreekt uit eigen ervaring. Hij nam zijn kinderen altijd mee. Zijn zoon is nu lid van zijn koor, met zijn 39 jaar de jongste. Hij heeft de smaak te pakken en wil een dirigentenopleiding gaan volgen.

Het optreden van het Huisselingse koor, onderdeel van een oecumenische dienst, wordt live uitgezonden op Radio 5 door de IKON. Spannend, zegt Van Leeuwen. “Het leeft onder de koorleden. Het is een wedstrijdje geworden. Gaan we promoveren of degraderen, zo voelt het. We motten keihard repeteren, want we motten presteren.”

Met de stemvork tegen zijn oor trapt Van Leeuwen die avond de repetitie af in de Nederlands Hervormde Kerk in Ravenstein, de fraaie locatie waar het koor tijdens het festival optreedt. Van spanning is weinig te merken. Tussen de serieuze gezangen door wordt er volop gelachen. Zeker als een van de koorleden de hik krijgt. “Je moet je adem inhouden”, adviseert iemand. “Ja, lekker met dat Gregoriaans”, zegt de hikker. “Ach, als dit tijdens het festival gebeurt, hebben we tenminste wat afwisseling”, grapt de vitale tachtiger Van Leeuwen.
‘Gregoriaans’ ambassadeur Herman Finkers, als bezoeker aanwezig op het Ravensteinse festival, had niet gevatter kunnen reageren.

Het Gregoriaans Koor Schola Huisseling verzorgt tijdens het Gregoriaans Festival zondag 30 mei de muziek tijdens een oecumenische dienst in de NH Kerk in Ravenstein. Aanvang 09.45 uur. De dienst wordt live op Radio 5 uitgezonden. Meer info: www.gregoriaansfestival.nl

maandag 3 mei 2010

Koning van de zigeunertrompet










Balkan beat lijkt een blijvertje. Pionier Boban Markovic speelt woensdag op de Bossche Parade.

door Dieter van den Bergh

Brabants Dagblad 3 mei- Een mooie urban legend, en helemaal des zigeuners: de koperblazende president Clinton zou zo onder de indruk zijn geweest van het trompetspel van Boban Markovic dat hij in 1999 de bombardementen op Servië voortijdig staakte. Voor de goede orde: de regen aan NAVO-bommen had al veel leed veroorzaakt in de regio waar Markovic vandaan komt.
Vanuit het Zuid-Servische dorp Vladicin Han leidde Boban Markovic (1964) jarenlang zijn dertienkoppige ‘orkestar’. Als solotrompettist won hij meerdere keren de gouden trompet op het toonaangevende nationale blaasfestival in Guca. Vier jaar geleden droeg hij het dirigentstokje over aan zijn zoon, trompettist Marko (1988), volgens zigeunertraditie op zijn 18e verjaardag. Marko leidt nu - niet minder virtuoos - het Boban i Marko Markovic Orkestar, een trekker op het Noord-Zuid Bevrijdingsfestival 5 mei in Den Bosch.

Boban Markovic is een pionier van de ‘balkan beat’, zoals we tegenwoordig het crossover-genre aanduiden, waar ook acts als Shantel (Duitsland), Goran Bregovic (Bosnië), Gogol Bordello (VS), Balkan Beat Box (Israël/VS), Amsterdam Klezmer Band en Fanfare Ciocarlia (Roemenië) tot gerekend worden.
Het blaasorkest van Markovic speelde een opzwepende rol op de soundtracks van ‘Arizona Dream’ (1993) en ‘Underground’ (1995), films van de Bosnisch/Servische regisseur Emir Kusturica, op muziek van componist Goran Bregovic. Vooral ‘Underground’ vormde de aanzet tot de wereldwijde opmars van ‘Balkanbrass’. De explosieve blaasmuziek, bijna altijd gespeeld door Roma-zigeuners, groeide - aangelengd met folk, klezmer, dance, rock, punk, hiphop en latin - uit tot ‘balkan beat’. Oosterse fanfares en bands braken door, westerse dj’s stortten zich op de Balkan. Hoewel de hype voorbij is, lijkt balkan beat een blijvertje. Nog steeds worden er veel Balkanfeestjes gehouden, en spelen acts als Balkan Beat Box, Ciocarlia, Shantel en Gogol Bordello voor volle zalen. Balkan beat lijkt mainstream geworden tussen genres als latin, rock en dance.

Alleen op de muzieknetwerksite My Space komt de genre-aanduiding nog niet voor. Daar laat het Markovic-orkest (negen blazers, vier percussionisten) zich indelen bij ‘rootsmuziek’, ‘big beat’ en ‘trance’. Grappig genoeg sluit haar sensuele mix van oosterse coceks, Habsburgse hoempa en marsmuziek, Spaanse rumba, Amerikaanse funk en jazz daar precies bij aan. Het feestelijke ratjetoe is stevig geworteld in de Balkan, met het opzwepende gehalte van de beats zit het wel goed, net als met de trance-impact van de extatische grooves.

Hoewel wij op 5 mei een nationale feestdag vieren, doen de Servische Roma het een dag later dikjes over. Het is niet alleen de verjaardag van Boban, maar ook St. George-dag, ofwel Ederlezi, voor Servische zigeuners dé feestdag van het jaar. Het officieuze Roma-volkslied ‘Ederlezi’ zal ongetwijfeld klinken op de Parade, en zal ook bijval krijgen; het is een balkan beat-megahit.

Van Balkanzigeuners tot Hollandse Guus









Noord-Zuid biedt op 5 mei een ijzersterk programma. “We hebben geluk gehad.”

door Dieter van den Bergh

DEN BOSCH (Brabants Dagblad 3 mei) Caro Emerald, Boban Markovic, Diggy Dex, Guus Meeuwis, Babylon Circus, The Band of Heathens; nooit eerder stonden er zoveel bekende namen op het Noord-Zuid Bevrijdingsfestival in Den Bosch. Heeft het festival er een smak geld bij gekregen? “Was het maar zo, juist niet”, zucht Ivo Cooymans, namens poppodium W2 festivalprogrammeur. “We hebben geluk gehad en zijn er vroeg bij geweest.” Zo werd zangeres Caro Emerald, dé hit van dit jaar, al in november vastgelegd. “Waren we een maand later geweest, dan hadden we het dubbele betaald”, meent de Bossche programmeur. “Bovendien valt 5 mei dit jaar op een woensdag, buiten Nederland een rustige dag op het gebied van festivals en concerten.”

Noord-Zuid is van oudsher het meest wereldse bevrijdingsfestival van Nederland. Maar toen Cooymans in 2007 als programmeur aantrad werd de muzikale koers wat bijgesteld. “Ik ben het meer in de exotica gaan zoeken, muziek die geworteld is in een bepaald land. En dan zo divers mogelijk, het moet voor iedereen een feestje zijn.” Onder de exotica-definitie van Cooymans valt ook ‘rootsrock’, zoals gespeeld door americana-act The Band of Heathens. De Texaanse band timmert internationaal hard aan de weg, en speelt later die dag nog in Dortmund; de reden dat de band opener is, maar ook financieel haalbaar was.
Zelfs afsluiter en ‘helikopter-act’Guus Meeuwis past in het exotica-plaatje van Cooymans. “Hij maakt puur Hollandse liedjes, echte rootsmuziek dus.” Net als Nederhopper Diggy Dex, die samen met de Vlaamse Eva de Roovere de zomerhit van vorig jaar scoorde: ‘Slaap lekker (fantastig toch)’. Omdat de echte Eva niet kon, werd er in een contest gezocht naar een Bossche ‘Eva’. De winnares mag op 5 mei met Diggy meezingen op de Parade.

Vaste waarden op Noord-Zuid zijn de ‘mestizobands’, vaak onbekende groepen die exotische stijlen als ska, latin en afrobeat door elkaar husselen. Dit jaar zijn dit La Chiva Gantiva uit België, Bandista uit Istanbul, en het veel bekendere Babylon Circus, een explosief muziekcircus uit Frankrijk. Cooymans: “Een hele dure band, op het nippertje gelukt.”
Maar meest trots is de programmeur op de komst van het Servische zigeunerblaasorkest van Marko en Boban Markovic (zie profiel). “Daar waren we al langer mee bezig, maar dat lukte niet. Nu bleek dat ze op hun wereldtoer uitgerekend deze dag nog vrij hadden.”


Noord-Zuid Bevrijdingsfestival woensdag 5 mei
Thema is ‘Vrijheid Wereldwijd’
Job Cohen opent om 14.30 het debat op de festivalmarkt
Er zijn twee muziekpodia, een hoofdpodium (Parade) en een lokaal podium (Kerkplein)
The Band of Heathens (VS) opent om 14 uur op de Parade. Verder is er onder meer een optreden van Irieginal Abraham, de Bossche ex-zanger/gitarist van Beef! (15.05-15.45u)
Caro Emerald treedt op tussen 17.15 en 18.05u .
Ambassadeur van de Vrijheid Guus Meeuwis sluit af tussen 23 en 23:45u.
De entree is de hele dag gratis
Info: www.noordzuidbevrijdingsfestival.nl