Voorbeschouwing Gregoriaans Fest Ravenstein, Brabants Dagblad
Gregoriaans Koor Huisseling treedt op tijdens muziekfestival in Ravenstein.
‘Het zingt eigenlijk vanzelf, je hoeft er niets voor te doen’. Aldus Herman Finkers over zijn grote passie, de Gregoriaanse muziek. Henk van Leeuwen moet er om lachen. De 80-jarige dirigent van het Gregoriaans Koor Huisseling snapt wat de cabaretier bedoelt, maar vindt het te kort door de bocht. “Goed Gregoriaans zingen is juist moeilijker dan veel meerstemmige liederen”, zegt hij, thuis in Oss. “Maar als je er gevoel voor hebt, zou je inderdaad ook mee kunnen zingen op de melodie, zonder nootschrift.”
Een andere uitspraak van Finkers: ‘Als er maar één te groot ego tussen zit, gaat het mis’. Van Leeuwen: “Absoluut! Je moet je nederig opstellen, samen één geheel vormen. Hét kenmerk van het Gregoriaans is één zachte, sonore klank.” Die vorm van samen zingen geeft juist ‘de kick’, aldus de dirigent. “Een bas of tenor moet zich niet laten gelden. Iemand met een bulderstem wordt direct tot de orde geroepen.” Maar bij zijn veertienkoppige ‘schola’ (Gregoriaanse kerkkoor), dat zondag 30 mei optreedt tijdens het Gregoriaans Festival in Ravenstein, is dat eigenlijk nooit nodig.
Het koor waagt zich op het festival ‘héél voorzichtig’ aan ‘modern semiologische’ interpretaties van Gregoriaanse gezangen, vertelt Van Leeuwen met het handboek ‘Graduale Triplex’ in zijn hand. Waarna een college volgt over de verschillende handschriften en de middeleeuwse roots van het Gregoriaans.
Het kerkelijke en het Bourgondische lokten Van Leeuwen en zijn vrouw begin jaren zeventig naar het zuiden. Bijna vijfentwintig jaar woonde het Noordwijkse gezin in Huisseling en Ravenstein, voordat het naar Oss verhuisde. Dertig jaar stond Van Leeuwen aan het roer van het Gemengd Koor Huisseling, de laatste jaren zwaait hij de scepter over het Gregoriaanse ‘schola cantorum’.
Een leven lang is hij al met koormuziek bezig, en ‘frot’ zelf ook wat op de piano. “Al mag dat geen naam hebben.” Op het seminarie van Bergen op Zoom kwam Van Leeuwen in aanraking met het Gregoriaans, en leidde er als jongeling zijn eerste koren. Wat maakt het Gregoriaans zo bijzonder? Van Leeuwen: “Het is een rotwoord, maar ‘de sound’, denk ik. Je herkent het onmiddellijk. Je hebt geen stijlen, maar slechts één eenstemmige muziekvorm. Je ziet de Latijnse woorden als het ware voorbij zweven.”
De spirituele Gregoriaanse muziek (‘Je wordt er helemaal high van’, aldus Herman Finkers) heeft de laatste decennia een hoge vlucht genomen. Van Leeuwen: “Steeds meer mensen vinden het aangrijpend, ook niet-katholieken en niet-religieuzen. Er is behoefte aan contemplatie, als tegenhanger van het concrete, afstandelijke dagelijkse leven. Gregoriaanse muziek dwingt tot bezinning.”
Maar voor veel gelovigen zal het Gregoriaans altijd de religieuze, katholieke ondertoon houden. Waarschijnlijk de reden dat jongeren nog niet massaal warm lopen voor deze ‘seniorensport’. Van Leeuwen: “Als vader vroeger op het koor zat, nam hij zijn kinderen zondags mee naar het koor. Die leerden zo automatisch het Gregoriaans. Maar jongeren komen nog nauwelijks in de kerk, pikken het niet meer op.” Van Leeuwen spreekt uit eigen ervaring. Hij nam zijn kinderen altijd mee. Zijn zoon is nu lid van zijn koor, met zijn 39 jaar de jongste. Hij heeft de smaak te pakken en wil een dirigentenopleiding gaan volgen.
Het optreden van het Huisselingse koor, onderdeel van een oecumenische dienst, wordt live uitgezonden op Radio 5 door de IKON. Spannend, zegt Van Leeuwen. “Het leeft onder de koorleden. Het is een wedstrijdje geworden. Gaan we promoveren of degraderen, zo voelt het. We motten keihard repeteren, want we motten presteren.”
Met de stemvork tegen zijn oor trapt Van Leeuwen die avond de repetitie af in de Nederlands Hervormde Kerk in Ravenstein, de fraaie locatie waar het koor tijdens het festival optreedt. Van spanning is weinig te merken. Tussen de serieuze gezangen door wordt er volop gelachen. Zeker als een van de koorleden de hik krijgt. “Je moet je adem inhouden”, adviseert iemand. “Ja, lekker met dat Gregoriaans”, zegt de hikker. “Ach, als dit tijdens het festival gebeurt, hebben we tenminste wat afwisseling”, grapt de vitale tachtiger Van Leeuwen.
‘Gregoriaans’ ambassadeur Herman Finkers, als bezoeker aanwezig op het Ravensteinse festival, had niet gevatter kunnen reageren.
Het Gregoriaans Koor Schola Huisseling verzorgt tijdens het Gregoriaans Festival zondag 30 mei de muziek tijdens een oecumenische dienst in de NH Kerk in Ravenstein. Aanvang 09.45 uur. De dienst wordt live op Radio 5 uitgezonden. Meer info: www.gregoriaansfestival.nl
