NBKS-plannen op Strijp S

(uit Strijp S Magazine)
Beleving en verbeelding op én boven Strijp S

Als het aan de NBKS ligt wordt Strijp S door middel van innovatieve kunst en design omgetoverd tot een ‘rijke wereld voor de beleving en verbeelding’. De Brabantse kunststichting neemt drie thema’s als kapstok: ‘de hemel boven Strijp’ het ‘zenuwstelsel’ en het ‘territorium.’

‘Een zeldzame opdracht en een uitdaging van jewelste’. Bas Veldhuizen, adviseur van de Noord-Brabantse Kunst Stichting (NBKS) is blij met de opdracht Strijp S mee te helpen ontwikkelen. “Er worden meer industriegebieden herontwikkeld tot woon- en cultuurgebied, kijk maar naar Duitsland. Maar het is uniek dat het gebied zo midden in de stad ligt.”
Veldhuizen wordt bijgestaan door adviseur Jan van IJzendoorn, als beeldend kunstenaar al vele jaren thuis in de openbare ruimte. Het bijzondere aan Strijp S zijn, volgens Van IJzendoorn, haar ‘stedelijke kwaliteiten’ die al in de architectuur verankerd liggen. “Het gebied heeft mede hierdoor enorme potentie om uit te groeien tot tweede stadshart.”

De NBKS zet hoog in op integratie van kunst in de openbare ruimte van Strijp S. Deze integratie moet allesbehalve statisch en steriel zijn, zegt Veldhuizen. En het begrip ‘kunst’ moet niet eng worden geïnterpreteerd. “We zetten in op vitaliteit en veranderlijkheid. Niet teveel ‘kunst’ in traditionele zin, maar multimediaal en multidisciplinair.” Van IJzendoorn vult aan: “We willen optimaal gebruik maken van technologie. In de geest van de ambitie van Eindhoven als lichtstad. Het geeft draagvlak aan de plannen en maakt innovatie mogelijk.”
Kunst is volgens Veldhuizen ‘iets dat appelleert aan de verbeelding’. “Dat kan ook een modern terras zijn op een oude transportleiding die boven de weg loopt.”
De nadruk moet liggen op de ‘open ruimte’. Veldhuizen: “Wij weten niet wie hier over twintig jaar werkt en woont. Daar spelen we op in. Een aantal werken zal permanent zijn, maar een groot deel tijdelijk. En tijdelijke projecten kunnen zich doorontwikkelen tot permanente. We pleiten voor veranderlijkheid, dat hoort bij een stad die zich permanent ontwikkelt.”

Hemel boven Strijp
De ‘hemel boven Strijp’ biedt grote uitdagingen. Een spannend lichtontwerp op en boven Strijp S mag niet ontbreken, want Eindhoven en licht is één. Veldhuizen: “Eindhoven is dé lichtstad. Licht krijgt een prominente rol in de skyline.
“Philips heeft hier het licht gebracht”, zegt Van IJzendoorn, “ook in economische zin. Die motor draait op andere plekken volop, maar de hardware is er nog. Die kan nu een nieuwe betekenis krijgen.”
De NBKS overlegt met Philips Design over de juiste afstemming van de ‘openbare verlichting’ met het ontwerp van de hemel boven Strijp. Strijp S krijgt een ‘spannende en gevarieerde lichtchoreografie’. Veldhuizen: “Daarmee kun je bovendien actief reageren op een evenement en mensen door middel van licht de weg wijzen. Een rustig beeld, maar bij een festival mag het echt knallen boven de hemel van Strijp. Wat betreft uitvoerende kunstenaars kun je denken aan een visueel denkende choreograaf als Jiri Kylián, maar ook aan iemand als Peter Struycken, een kunstenaar die thuis is in licht, kleur en verandering. Of een samenwerkingsverband, vaak nog spannender. De combinatie dans, kunst, licht en beweging zorgt voor zeer interessante dynamiek.”
De hemel boven de stad wordt volgens Van IJzendoorn ‘duurzaam en onverwacht veranderlijk’. “Dat is volgens ons nog nooit in deze mate vertoond.”

Ideeënhotel
De torens op het terrein zullen een belangrijke rol gaan spelen bij het lichtontwerp. Maar als het aan Veldhuizen en Van IJzendoorn ligt één toren in het bijzonder: de (afgebroken) zendruimte op het Veemgebouw. Net als architectenbureau Coenen pleit de NBKS voor een reconstructie van die zendtoren. Van IJzendoorn: “Het is een venster op de stad en op Strijp. Het is als een adelaarsnest en een icoon van de kracht van de wijdse blik. En historisch een enorm belangrijke component. Na de oorlog zijn hier cruciale stappen gezet voor de ontwikkeling van radio en tv. We hebben deze toren al omgedoopt tot ‘regiekamer’ en ‘ideeënhotel’. En je kunt je heel goed voorstellen dat van daaruit de lichttechniek wordt aangestuurd en dat het een werkplek wordt voor een ‘artist in residence’.”

Zenuwstelsel
Een tweede aspect van Strijp S dat onder de loep is genomen, vormt ‘het zenuwstelsel’, met als vertrekpunt de prominente, bovengrondse ‘leidingstraat’, waar stoom, water, gas en perslucht door heen liep en deels nog loopt. Van IJzendoorn: “Met het vervallen van de functies dreigt de leidingstraat, gauw zo’n anderhalve kilometer lang, het loodje te leggen. Wij willen hem heel graag behouden. Het is een dragend frame, dat vitale verbindingen maakt en dwarsverbanden zoekt. Het kan de ruggengraat van het stedenbouwkundig beeld worden.”
Volgens beiden leent de leidingstraat - die reikt tot Strijp T - zich uitstekend voor bijvoorbeeld moderne, groene terrassen en verticale (woeker)tuinen met plantaardige, ‘vegetatieve’ beelden. Het is bovendien de perfecte kapstok voor tijdelijke kunstprojecten. Je zou de leidingen op sommige plekken zelfs kunnen aankoppelen, zegt Van IJzendoorn, zodat je op niveau van gebouw naar gebouw kunt lopen, zoals De Medici in het Florence van weleer dat ook deden.

Daktuinen
“Het is de bedoeling dat het hier straks hartstikke groen wordt”, weet Van IJzendoorn. En de Torenallee wordt een soort Lange Voorhout. Extra lang. Ook de daken kun je prima benutten door er dakterrassen daktuinen of zelfs volkstuinen van te maken. Betere dakisolatie kun je je niet wensen.”

Territorium
Strijp S stond bekend als ‘de verboden stad’, omdat het terrein van de buitenwereld was afgesloten, behalve dan voor Philips-werknemers. Het hekwerk en de portiers verdwijnen straks, maar de ‘toegangspoorten’ zullen als ingang gebruikt blijven worden. De NBKS wil nieuwe, eigenzinnige ‘grensposten’ creëren. Kunstenaars uit alle disciplines komen voor opdrachten in aanmerking: van beeldhouwkunst tot grafische vormgeving, van architectuur tot videokunst.

Boegbeeld
“Er moet iets te beleven zijn aan de poort”, zegt Jan van IJzendoorn. “Je moet het gevoel blijven houden dat je een grens passeert en een apart territorium betreedt en dat je welkom bent. Een duidelijke markering.”
Zo denkt de NBKS bijvoorbeeld ook aan een (boeg)beeld, een soort ‘zinnebeeld’ bij de hoofdingang aan de Glaslaan. Van IJzendoorn: “Je kunt denken aan een beeld als de gigantische ‘glimmende druppel’ van Anish Kapoor in het Millennium Park in Chicago, die de hele omgeving in zich opneemt. Het beeld moet synoniem staan voor Strijp: technisch het hoogst haalbare en het moet geloof in de nieuwe tijd uitstralen.”