‘Dames, hou uw handtasje vast!’
(BN DeStem 28-04)
Zigeunerband Djordji Ferari Orkestar brengt straffe ‘Balkan beats’, maar is niet wat het lijkt. Op dinsdag 3 mei doet de ontregelende gelegenheidsgroep tijdens hun eerste tournee Oosterhout aan.
door Dieter van den Bergh
‘Wij zijn volk van Rom, jullie noemen dat zigeuners. Wij zijn altijd onderweg, op zoek naar onze vleugels, die wij vroeger hadden toen wij nog vogels waren en wij konden vliegen’. In een internetfilmpje geeft Balkanzigeuner Djordji Ferari op hartverscheurende blues van de Servische zigeunerkoning Saban Bajramovic een stukje voorlichting over zijn geplaagde volk. Natuurlijk bestaat Djordji Ferari helemaal niet. Het is een typetje van Joost Spijkers (Melick 1977), bekend van de muzikale en fysieke cabaretgroep Ashton Brothers.
De fictieve Roma-familie Ferari en hun ‘Orkestar’ staan centraal in de voorstelling Tsi Tsi Tsigane, geregisseerd door Caspar Nieuwenhuis op teksten van Justus van Oel en Don Duyns. De ontregelende muziektheatershow was in 2007 de hit op het Oerol Festival. “Als we ooit de kans krijgen om dit in het theater te doen, dachten we toen, dan pakken we die met beide handen aan”, zegt Joost Spijkers. Vier jaar later konden de spelers zich vrijmaken, en toert het Djordji Ferari Orkestar door Nederland. Naast zanger/muzikant/acteur Spijkers bestaat het ‘zigeunerorkest’ uit onder meer zangeres en actrice Audrey Bolder en de muzikanten Ro Krauss en Sanne van Delft van De Wereldband en Sietse van Gorkom uit de band van Kyteman. Ook acteur en trompettist Hans Dagelet speelt een rol, al is hij niet lijfelijk aanwezig. Als de oude, licht ontvlambare godfather Petalo Ferari spreekt hij zijn familie vanaf video toe. “Het was te zwaar voor hem om mee te komen naar Nederland”, licht Spijkers toe. “Hij zit nog thuis, in het grensgebied van Roemenië en Servië.”
Het is de liefde voor Balkanmuziek die de orkestleden bindt. Voor Spijkers is de voorstelling ‘een droom die uitkomt’. Van kinds af aan is hij gegrepen door de taal, de muziek, de cultuur van de Balkan. Hij groeide er mee op; zijn stiefmoeder komt uit Sarajevo. “We gingen als kind op vakantie naar voormalig Joegoslavië. De zigeuners die daar op straat bedelden door muziek te spelen, maakten veel indruk. Van een Bosnische tante kreeg ik een plaatje met zigeunermuziek.” Nu gaat Spijkers met zijn eigen kinderen ieder jaar op vakantie naar Bosnië en Kroatië. Want ook zijn vrouw, de danseres en choreografe Iva Lesic, is Bosnisch. In de loop der jaren heeft hij de taal leren spreken, wat hem in Tsi Tsi Tsigane goed van pas komt. “Het Rom, de zigeunertaal, is lastiger. Daar is geen schrift van.”
De familie Ferari is geïnspireerd op de kleurrijke figuren uit de hilarische zigeunerfilms van de Bosnisch-Servische regisseur Emir Kusturica, zoals Time of the Gypsies, Underground en Black Cat, White Cat, deels opgenomen aan de Donau in Servië. “Ik ben daar veel geweest. Wat je in die films ziet, lijkt veel groter dan de werkelijkheid. (lachend:) Ik kan je vertellen: in werkelijkheid is het nog veel erger.”
Het publiek wordt gewaarschuwd: ‘Dames, houdt uw handtasjes vast!’. Want zigeuners stelen als de neten. Ze dragen allemaal gouden kettingen, en de muziek loopt, net als de wodka, door hun aderen. In de penozefamilie Ferari komen alle vooroordelen en (romantische) clichés over zigeuners samen. “De clichés zijn gewoon voor een deel waar”, zegt Spijkers. Maar het is niet de bedoeling om de zigeuners te kakken zetten. “Zoni Weisz, een belangrijke vertegenwoordiger van de Roma en Sinti is naar de voorstelling komen kijken. Hij was vol lof.”
Zie het als mix van parodie en eerbetoon, zegt de cabaretier. “We maken de voorstelling uit liefde. Voor de muziek en de cultuur.”
In Tsi Tsi Tsigane zitten ook verwijzingen naar de actualiteit. ‘Mede mogelijk gemaakt door de PVV’, meldt een reclamespotje voor de tournee, terwijl er kort een NSB-poster in beeld verschijnt met de tekst: ‘Wat wilt gij: vrijheid of knechtschap?’. Ook wordt verwezen naar de huidige ‘deportatie’ van zigeuners uit West-Europa. De opportunistische Djordji richt een reisbureau op voor zigeuners die zich in Frankrijk willen vestigen, en runt tegelijkertijd een transportdienst om diezelfde zigeuners weer terug naar huis te brengen. “De grenzen zijn open, dus de zigeuners gaan komen, dat kun je niet tegenhouden. Je moet ze niet proberen in een hokje te stoppen, ze zijn vrij als vogels. Ze worden nu Frankrijk uitgezet, maar zijn binnen no time weer terug.”
Joost Spijkers krijgt geen genoeg van de Balkanmuziek, dus een vervolg ziet hij wel zitten, liefst in samenwerking met de Ashton Brothers. “Eerst om half negen de Ashtons, dan om half elf de after party met het Ferari Orkestar. Volgend seizoen in het theater, als het aan mij ligt.”
Tsi Tsi Tsigane, dinsdag 3 mei De Bussel Oosterhout, 20.15u. Met na afloop muzikale wodkaworkshop. www.tsitsi.nl
