Eerste lustrum Jiddisch Festival Tilburg
(Brabants Dagblad 20-11-2009)
Hij ving wel eens wat bruiloftsmuziek op bij de buren van de synagoge; gezellig, vond hij, maar meer ook niet. De klezmer, de bekendste joodse muziek, ging voor Bartho van Straaten, programmeur van jazzpodium Paradox en het Jiddisch Festival, pas echt leven toen belangrijke jazzmuzikanten in New York met het genre aan het experimenteren sloegen. Zie The Knitting Factory, John ‘Radical Jewish Culture’ Zorn en zijn label Tzadik met acts als Uri Caine, Sex Mob en Marc Ribot. “Waanzinnige kruisbestuivingen”, zegt Van Straaten. “De klezmer was in één klap van het oubollige imago af.”
Kruisbestuivingen
Het Jiddisch Festival, dat komend weekend voor de vijfde keer wordt gehouden, werd een festival der kruisbestuivingen, met een belangrijk aandeel voor joods-Amerikaanse jazzmusici. New York is sinds jaar en dag het creatieve centrum van de moderne klezmer. Want terwijl de Holocaust de joodse cultuur inclusief de klezmer wegvaagde uit de ‘shtetls’ van Oost-Europa en een deel van de Balkan, overleefde de muziekstijl in Amerika, waar ze tijdens de grote joodse emigratiegolf eerder was heen verscheept.
Klezmer Madness
Uit de ‘Big Apple’ komt dit jaar de hoofdact: Klezmer Madness rond David Krakauer, een joodse klarinettist uit New York. Zijn rol binnen de klezmer? Enerzijds ‘het joodse’ in de muziek behouden, zoals de Jiddische taal en het traditionele repertoire, anderzijds de klezmer uit het museum weghouden. Dat laatste doet de New Yorker, die speelde met Klezmatics en funkgrootheden Fred Wesley en Pee Wee Ellis, door moderne jazz, rock, funk, hiphop en dance aan zijn mix toe te voegen, geholpen door de Canadese dj en sample-kunstenaar Socalled.
Balkan beat
Het is een ‘ongelooflijk interessante tijd’ om klezmer te spelen, volgens Krakauer; het joodse bewustzijn groeit en Europeanen herontdekken de klezmer, ‘een deel van de ziel van het continent’. Een grote rol in deze herwaardering is weggelegd voor het ‘world beat-fenomeen’, zoals Krakauer het noemt, de crossover van wereldse stijlen, met een belangrijk aandeel voor de klezmer. Binnen de world beat is weer een belangrijke rol weggelegd voor de hippe dansstroming ‘Balkan beats’, waarin klezmer een grote rol speelt. Tijdens het Jiddisch Festival klinkt Balkan beat van de jonge band Kasha Nasha (geïnspireerd door Zorn, Klezmer Madness en Shantel) en het tienkoppige Delftse L’Chaim. Een buitenbeentje is Geoff Berner, een ‘streetwise’ Canadees met indringende, punky klezmer, een soort joodse Beirut.
Maar Jiddische muziek is meer dan klezmer. Zo laat de Israëlische hobo-improvisator Yoram Lachish zich, ondersteund door het Nederlandse Rembrandt Frerichs Trio, inspireren door joods-Sefardische liederen. De in België woonachtige Shura Lipovsky brengt het traditionele Jiddische lied. In de synagoge, voor, zo hoopt programmeur Bartho van Straaten, een ‘kruisbestuift’ publiek.
Tilburgs Jiddisch Festival, donderdag 26 t/m zondag 29 november, Paradox en synagoge.
Voor het programma: Paradox Tilburg
Film tijdens Jiddisch FestivalNaast muziek wordt er ook film vertoond op het festival. Zoals de Nederlandse première van Hey Aleph Aleph (Order from Chaos) van de Luxemburgse Ana Isabel Ordonez. In de documentaire vertelt de maakster het indringende verhaal van haar opa, Albert Katzenberg, een van de weinige overlevenden van de Holocaust, die op zoek is naar zijn nieuwe thuis en identiteit. De film krijgt een live-soundtrack. Dat geldt ook voor Benya Krik, een stomme Russische film uit 1926 van Vladimir Vilner, die verhaalt over de schimmige joodse onderwereld van het Oekraïense Odessa.
Filmpjes
Geoff Berner
David Krakauer en Klezmer Madness
