De 'generatie Nix' werd altijd verweten geen dromen en idealen te hebben. Onterecht. De maatschappelijke betrokkenheid is zelfs toegenomen, blijkt uit onderzoek. Afgelopen woensdag spraken studenten en medewerkers in het kader van de jaarlijkse Rosep-bijeenkomsten van het Centrum voor Levensbeschouwing over idealisme. Dogma's en allesomvattende ideologieën zijn passé, pragmatisch idealisme is in. De moderne idealist zapt van goede doel naar goede doel, zich afvragend; is dit goed voor mijn ontwikkeling en mijn cv?
Moeten er meer Max Havelaar-koffieautomaten op de campus komen? Ja, vindt de personeelsfractie van de Abva/Kabo, zo bleek tijdens de laatste vergadering van de Universiteitsraad. Ja, vindt ook de fractie van Onafhankelijken, die zelfs pleit voor óveral Max Havelaar. Nee, vindt de studentenfractie van SAM. De discussie laaide hoog op. 'Het idealisme is ver te zoeken bij de jeugd van tegenwoordig' - of een opmerking van die strekking - was een van de verwijten die de SAM-fractie naar het hoofd geslingerd kreeg. "We zijn er heel erg voor dat er Max Havelaar-koffie is, maar het is niet nodig om het groter aan te pakken, mensen hebben nu al de keuze", stelt Jorien Dijk (22), derdejaars psychologie, die namens SAM aanwezig was bij de vergadering. "Wij zijn erg gesteld op keuzevrijheid. Bovendien kost het te veel. Als alles Max Havelaar zou worden, betekent dat waarschijnlijk dat het de universiteit veel kost of dat de prijs van de koffie moet verdubbelen. Max Havelaar-koffie is nu eenmaal duurder. Maar op duurdere koffie zitten studenten niet te wachten. Ik hoor ook vaak dat mensen Max Havelaar helemaal niet lekker vinden.Wat betreft de prijs-kwaliteitverhouding is Douwe Egberts gewoon het best. Je moet toch kijken wat het beste is voor de organisatie en de student."
Een staaltje pragmatisch idealisme? Ja, maar dan wel een heel slecht voorbeeld, vindt een verontwaardigde Sophie Koers (28). "Geld wordt vaak gebruikt als drogreden. Studenten kunnen roken en drinken, maar zouden niets extra's voor eerlijke koffie kunnen betalen, onzin. En de prijs-kwaliteitverhouding van Max Havelaar is juist erg goed." Koers, deeltijd-rechtenstudent in Amsterdam en werkzaam in de sociale advocatuur, schreef samen met politicologe Natasja van den Berg (28) 'puur uit idealisme' het boek Praktisch idealisme, handboek voor de beginnende wereldverbeteraar. Het boek gaat niet over alles wat we niét moeten doen. "Dat weten we nu wel en bovendien zit niemand te wachten op een extra schuldcomplex." Maar over alles wat je wél kunt doen voor een betere wereld. Het handboek staat vol informatie en praktische tips op het gebied van 'consuminderen', 'verantwoorde' en duurzame producten, ecotoerisme, dierenwelzijn en vrijwilligerswerk. Ook worden dilemma's behandeld, zoals 'vliegen is slecht voor het milieu, maar verre reizen geven je wel de mogelijkheid te leren over andere culturen' of 'skiën is slecht voor het milieu, maar ga vooral skiën als dat helpt tegen je winterdepressie.'
"Een poging een positieve draai te geven aan ons gevoel van machteloosheid", aldus Koers. "We merken dat veel jongeren net als wij graag iets willen doen voor een betere wereld, maar ze worstelen met de vraag hoe. Ons handboek kan daarbij helpen. Je hoeft natuurlijk niet alle tips op te volgen, dan word je erg ongelukkig, maar we willen laten zien dat bepaalde dingen gemakkelijk anders kunnen. Het is niet naïef, je kunt met hele kleine handelingen wel degelijk bijdragen aan een betere wereld. Sta 's een keertje stil bij waar de kleren vandaan komen die je koopt, koop één keer per week bij de groene slager. Het helpt."
Idealistisch zijn was lange tijd not done volgens Koers. "We hopen dat er nu een tijd aanbreekt dat idealisme weer mag." Van den Berg en Koers lijken het tij mee te hebben. Uit onderzoek van sociaal marktonderzoekbureau Motivaction, dat jaarlijks de normen en waarden in Nederland peilt, blijkt dat het maatschappelijk en politiek engagement onder twintigers en dertigers (de zogenaamde generatie Nix of patatgeneratie) vorig jaar met tien procent is gestegen. Zelfs de 'hedonistische' Zap-generatie, opgegroeid in de jaren negentig, heeft meer verantwoordelijkheidsgevoel gekregen.
Er is reden voor optimisme, bevestigt Wibren van der Burg, ethicus en rechtsfilosoof aan de UvT en auteur van het boek De verbeelding aan het werk. Pleidooi voor een realistisch idealisme (2001). Na de grote ideologische verhalen van de jaren zestig en zeventig en de no-nonsensecultuur van de jaren tachtig is er sprake van een groeiend 'realistisch idealisme' of 'praktisch gericht idealisme'. Van der Burg: "Praktisch idealisme betekent dat je je inzet voor je idealen door middel van veel kleine stapjes, gericht op de korte termijn en met direct resultaat." Op de 'andersglobalisten' na, hebben massale hervormingsbewegingen volgens hem plaatsgemaakt voor meer bescheiden, individuele bijdragen aan een betere wereld. Jongeren gaan liever kleinschalige en kortstondige verbanden aan, dan dat ze zich jarenlang verbinden aan een vrijwilligersorganisatie of politieke partij. Ze 'shoppen' van organisatie naar organisatie, gaan in de vakantie een paar weken naar het buitenland voor vrijwilligerswerk, schrijven zich in voor een actie van dan weer Amnesty dan weer Greenpeace en eten een tijdje vegetarisch. Ook het 'acceptgiro-idealisme' is populair. Van der Burg, zelfs vrijwilliger bij de Remonstrantse kerk: "Praktisch idealisten maken eerst een zorgvuldige analyse, om te kijken of het past in hun leven. Vervolgens vragen ze zich af: steek ik er iets van op, groei ik ervan? Moderne idealisten groeien door iets te doen wat ze eigenlijk nét boven de pet gaat, bijvoorbeeld een jaar als vrijwilliger werken in Afrika. Het draait om zelfverwezenlijking. Je moet er voldoening uithalen en nieuwe capaciteiten ontwikkelen. Bijna Aristotelisch: hoe word ikzelf een beter mens en hoe wordt de wereld beter? Je kunt ook plat zeggen: is het goed voor mijn cv?"
Ook het bedrijfsleven is vaker een vehikel om idealen te verwezenlijken volgens Van der Burg. Ofwel een idealistische 'mars door de instituties'. "Mensen proberen binnen de overheid of het bedrijfsleven iets aan hun idealen te doen. Niet met een steen in de hand, maar met een stropdas om." Als voorbeeld noemt Van der Burg PvdA-Kamerlid Diederik Samsom, die eerder directeur van een energiebedrijf was en campagneleider bij Greenpeace.
Idealisme bestaat nog wel degelijk, maar we moeten leren van de jaren zestig en zeventig, betoogt Van der Burg in De verbeelding aan het werk: "De wereld is complexer geworden. Naïef achter slogans aanlopen, zoals 'alle kernwapens de wereld uit' werkt niet meer. De actievoerders van weleer hebben zich stukgelopen op dogma's en onrealistische idealen. Het geloof in de maakbare wereld was te groot. Nu zijn ze verbitterd; het is niet gelukt met het milieu, de kernenergie en de vrede." De huidige generatie maakt volgens de ethicus en rechtsfilosoof niet de denkfout van haar ouders om idealisme aan een allesomvattende ideologie te koppelen. Praktisch idealisme is gezonder. "Voor het huidige idealisme zijn geen grote offers meer nodig, mensen cijferen zichzelf niet meer totaal weg voor een ideaal."
Praktisch idealisme is voor een belangrijk deel 'op jezelf gericht', erkent Sophie Koers. Je hoeft niet alleen maar aan anderen te denken en jezelf op te offeren, het gaat ook om je eigen geluk. En daar is niks mis mee. "Vroeger leek het wel of je er zelf slechter van moest worden, je móest lijden. Maar wij zijn groot geworden in een andere tijd. We zijn anti-autoritair opgevoed, hebben allerlei nieuwe verworvenheden. We leven in een informatiesamenleving, een 'global city', zijn mondig en mobiel, je moet dat niet allemaal willen opgeven. Het is zo Nederlands om te denken dat je voor een goede daad iets moet opofferen."
Sleutelbegrip in Praktisch idealisme is 'verantwoordelijkheid'. Het boek laat zien hoe je verantwoordelijkheid kunt nemen voor je directe omgeving. Koers: "We moeten afleren om te denken dat al het leed in de wereld onze verantwoordelijkheid is. Het heeft geen zin je verantwoordelijk te voelen voor iets waar je niets aan kunt doen, daar word je alleen maar depressief van. Praktisch idealisten maken keuzen. Op welke plekken kun je iets veranderen en doe dáár wat. Denk pragmatisch, waarmee haal je het hoogste rendement en wat past het best bij je eigen leven. Doe een jaartje vrijwilligerswerk in Afrika als je net klaar bent met je studie, koop bewuster of doneer meer als je veel geld hebt."
Jorien Dijk van de SAM-fractie voelde zich persoonlijk aangevallen toen haar tijdens de raadsvergadering werd verweten dat studenten geen idealen meer zouden hebben. "Ik heb wel degelijk idealen. Ik werk voor SAM, ben donateur van Greenpeace en het Aids-fonds, op mijn studentenkamertje scheid ik netjes het afval, ik eet geregeld geen vlees. Zo hoop je toch een beetje bij te dragen aan een betere wereld. Natuurlijk, alles wat je voor een ander doet, heeft ook weer een bepaald voordeel voor jezelf. Als je aardig tegen iemand doet, doet die persoon weer aardig terug. Idealisme heeft vaak ook een positief effect op jezelf, al is het alleen maar omdat je wordt gewaardeerd in je omgeving."
Maar de studente psychologie gelooft niet in geforceerd idealisme, zoals 'de Max Havelaar-kwestie'. "Ze kopen het toch niet, dus verplichten we ze maar om het aan te schaffen. Dat werkt natuurlijk niet." Dijk pleit voor een 'nuchter' idealisme. "Er was in de U-Raad zelfs iemand van het personeel die zowat alle producten van Max Havelaar zou willen invoeren. Een beetje té idealistisch." Dan heeft Dijk ook nog wel een 'idealistisch' plan, zegt ze schertsend. Het personeel zou best meer kunnen betalen, zij profiteren met hun hoge inkomens immers van de lage prijzen op de universiteit. Dus waarom geen aparte prijzen voor het personeel? Want mensen met lagere inkomens moeten makkelijker kunnen leven, vindt ze. Hoezo niet idealistisch? [DvdB]
Geen opmerkingen:
Een reactie posten