interview Rick van de Ploeg

Gepubliceerd: 7 december 2006

'Merendeel van de studenten hoort hier niet'

door Dieter van den Bergh

7 december 2006 - Universiteiten dreigen 'sociale werkplaatsen voor minder begaafden' te worden, stelt Rick van der Ploeg. De oud-staatssecretaris OCW debatteert donderdag 7 december over zijn 'omstreden' opvattingen over een topuniversiteit. "Kritiek? Ben ik niet bekend mee. Iedereen die ik spreek, haal ik over."

Een nuancering vooraf: in Duitsland, Italië en Frankrijk zijn de problemen nóg veel erger. Maar ook in Nederland heerst een crisis in het hoger onderwijs, beweert hoogleraar economie in Florence en PvdA-denker Rick van der Ploeg. Het wetenschappelijk klimaat op veel faculteiten is erbarmelijk. Bureaucratie, overvolle collegezalen, een zesjescultuur en gebrek aan wetenschappelijke nieuwsgierigheid zijn volgens Van der Ploeg schering en inslag. De grauwe middelmaat zet de toon, een titel is steeds minder waard. Het enige waar Nederlandse universiteiten - 'mammoetfabrieken '- echt goed in zijn, is het bereiden van eenheidsworst, zo laat hij Univers weten vanuit Florence.

Universiteiten zitten vastgeketend aan het ministerie, er wordt amper geselecteerd, terwijl keiharde selectie nodig is. Alleen de meest gemotiveerde studenten zouden mogen blijven, een 'zegen' voor zowel student als docent. In Nederland zijn de meeste universiteiten volgens Van der Ploeg nog niet in staat mensen te selecteren. "Er moeten zoveel mogelijk studenten doorheen gepompt worden."

Ook het huidige financieringsstelsel deugt niet. Dat de universiteit wordt beloond per afgestudeerde is verkeerd, zegt Van der Ploeg, het leidt tot lage exameneisen en een zes-min-cultuur. Universiteiten dreigen volgens Van der Ploeg 'sociale werkplaatsen voor minder begaafden' te worden. "Het merendeel van wat nu op de universiteit zit, hoort er niet te zitten. Studenten blijven te lang zitten, vervallen massaal in hertentamens. Ik heb echt niet het idee dat iedereen nu zo keihard zit te werken."

Het grootste probleem is geld. "We krijgen in Nederland twee à drie keer zo weinig geld per student als in Amerika of Engeland." Daarom moet sponsoring geen taboe zijn, net zo min als hogere collegegelden. "Nederlandse studenten betalen bijna niets." Met hogere collegegelden kun je meer kwaliteit bieden en meer investeren in intensiever onderwijs. Er moeten kleinere klassen komen, meer geld om topwetenschappers uit de hele wereld aan te trekken. "Maar daarnaast kun je ook juist goedkope studies in de markt zetten met lagere collegegelden. Zo lang je maar concurreert", stelt de econoom.

Het bachelor- en mastersysteem is een stap in de goede richting. "Het systeem is weliswaar veel te laat ingevoerd, maar het biedt vele mogelijkheden." Zo stappen ontevreden studenten na de bachelor sneller over naar een master met een betere reputatie en concurreren instellingen in heel Europa met elkaar om de beste bachelors binnen te halen. "Het zou mooi zijn als de helft van de universiteiten uit buitenlanders zou bestaan", vindt Van der Ploeg. "In Engeland worden faculteiten bevolkt door buitenlandse studenten, hoogleraren en promovendi. Op Oxford en Cambridge zijn de Engelsen zelfs in de minderheid."

Toch zijn de UvA en de UvT, de universiteiten waar Van der Ploeg van 1985 tot 1991 hoogleraar was, 'een eind op de goede weg'. "Je moet investeren in de vakken waar je goed in bent. Mede dankzij Lans Bovenberg en CentER, gericht op het Anglo-Saksisch systeem, is Tilburg serieus aan het concurreren op economiegebied."

Omdat studeren onder zijn hervormingen flink duurder zou uitpakken, pleit de econoom voor een inkomensafhankelijke studentlening. Het 'Australische leenstelsel'. "Je mag lenen tegen goede rente en later terugbetalen, maar alleen als je dat kunt. Een sociaal leenstelsel."

De aanbevelingen van Rick van der Ploeg zijn omstreden in sommige kringen. Ze zouden te veel gebaseerd zouden zijn op economische principes en niet passen bij het academische karakter van een universiteit. De econoom zelf zegt niet bekend te zijn met deze kritiek. "Iedereen die ik spreek haal ik over." Als illustratie van zijn 'gelijk' vertelt hij een 'geestige' anekdote over een student. "Jij bent zo goed, zeiden ze tegen die student, jij mag in Engeland of Amerika gaan studeren. Maar dan moet je wel vijftig- of zestigduizend dollar betalen. Dat geld schudde hij zo uit z'n zak. Natuurlijk, studie is de beste investering die je kunt doen in je leven, je hebt er later alleen maar profijt van. Het is dus redelijk dat je er zelf aan bijdraagt."